Estland onderscheidt zich met name door de inzet van ICT. Als kenniseconomie is kennis je ‘grondstof’ en Estland is zich hier erg van bewust. Er wordt daarom sinds 1997 veel geïnvesteerd in het gebruik van ICT om zo de kwaliteit van onderwijs te verbeteren. Een belangrijke focus binnen de verschillende onderwijsniveaus is het bijbrengen van ‘21st century skills’ aan de leerlingen en studenten.
Finland wordt genoemd als het met afstand beste onderwijsland van Europa, met de hoogste scores voor taal, rekenen en ‘science’. Zonder toetscircus, ‘afrekenen op resultaten’ en ‘concurrentie’ tussen (privé)scholen lukt het ze om deze faam te verkrijgen. Wel door leerkrachten goed op te leiden, een grote mate van vrijheid te geven binnen het onderwijs en in te zetten op goed schoolleiderschap. Interessant genoeg om er dus te gaan kijken.
Van 14 t/m 19 april 2024 organiseert het Nederlands instituut een inspirerende studiereis naar Estland en Finland. Tijdens deze studiereis die als maatwerkreis wordt ontwikkeld, worden interessante scholen bezocht, collega's binnen het onderwijs ontmoet en lessen bijgewoond. Op interactieve wijze wordt kennis gemaakt met het Estse en Finse onderwijs.
Speciale aandacht is er voor de digitalisering in Estland en in Finland het onderwijs aan kinderen die extra begeleiding nodig hebben binnen het regulier onderwijs (inclusief of passend onderwijs) en hoe de ondersteuningsstructuur is georganiseerd.
Voorloper op ICT
Estse kinderen leren al vanaf de kleuterschool leeftijd programmeren en omgaan met technologie. De overheid faciliteert scholen bij het gebruik van ICT, helpt scholen hoe ze met ICT hun onderwijs kunnen verbeteren en hoe ze de ICT-vaardigheden van leerlingen én leraren kunnen vergroten. De meeste scholen maken hiervan gebruik. Doordat ICT al zo is geïntegreerd in het dagelijks leven hebben veel leerlingen bovendien zelf een tablet en/of smartphone die ze in de klas gebruiken. Gebruik van gaming en robotisering binnen het onderwijs en de lessen, neemt een vlucht.
Nieuwkomer op de PISA ranglijst
Het Estse onderwijssysteem lijkt veel op het Finse: het systeem is gebaseerd op vertrouwen, er bestaat geen onderwijsinspectie, het merendeel van de Estse leraren heeft een universitaire opleiding gevolgd en er wordt gewerkt met een gemiddelde klassengrootte van 24 leerlingen.
De consequente investering en aanpak van het onderwijs heeft Estland geen windeireren gelegd. Op de laatste Pisa ranglijst stijgt Estland met stip en behoort nu to de top 10 landen van de wereld en is op sommige punten Finland al gepasseerd.
Merkbaar in de praktijk
Dat de focus op IT resultaten afwerpt, is inmiddels zichtbaar. Estland heeft meer startups per hoofd van de bevolking dan elk ander Europees land. De NAVO koos de hoofdstad Tallinn uit als plek voor een nieuw centrum voor cyberdefensie. En Estland geldt als "the birthplace of skype".
Ook de overheid en samenleving zijn sterk gedigitaliseerd. 99% van de dienstverlening gaat online. Iedere inwoner heeft een digitale ID die ook voor andere toepassingen wordt gebruikt, zoals het OV, de gezondheidszorg en electronisch stemmen. De bescherming van de data is goed geregeld. Iedere Est is eigenaar van z'n eigen data en bepaald zelf wie wat kan inzien. En heeft daar ook 24/7 controle over.
Waarom Finland
Er zijn al vele theorien geschreven over de voordelen van het Finse schoolsysteem. Pashi Sahlberg schreef er ook over in zijn boek "Finnish Lessons". En allemaal raken ze een aantal herkenbare punten die leerkrachten en ouders in Nederland ook belangrijk vinden. Maar het in Finland toch kennelijk beter lukt om deze in de praktijk te realiseren.
- Docenten en leerlingen blijven langer bij elkaar. De eerste drie jaar hebben de leerlingen dezelfde docent. Waardoor gerichte individuele benadering beter mogelijk is.
- Differentiatie; Wat er in zit moet er ook uit. Dat betekent extra aandacht voor minder getalenteerde leerlingen en extra uitdaging voor de leerlingen die daar behoefte aan hebben.
- Gepersonaliseerde toetsen; Finland kent geen centrale examens maar wel toetsmomenten. Cijfers of punten zijn bij wet verboden. De toets is voor de docent een middel om de ontwikkeling van de leerling te meten. Leerlingen worden getoetst op wat ze kunnen, niet op wat ze niet kunnen.
- Keuzevrijheid; Leren over iets dat je interesse heeft werkt motiverend. Personalized learning op Finse scholen betekent dan ook meer keuze voor de leerling.
- Een open sfeer; Door de vaak kleine scholen heerst er op Finse scholen een informele sfeer. De verhouding tussen leerlingen en docenten is heel open.
Leraar popuair vak
Dat beste taal- en rekenonderwijs kreeg Finland door in te zetten op uitstekende hoogopgeleide leraren, voor basis- en voortgezet onderwijs. Studenten in Finland staan in de rij om leraar te mogen worden, veel meer dan er opleidingsplaatsen zijn. En toch zijn de salarissen er maar weinig hoger dan in Nederland.
Waar wel een verschil zit, is een lager aantal lesuren per week, niet te grote klassen en veel maatschappelijke waardering. Het curriculum geeft wel duidelijk eindtermen aan maar biedt scholen en leerkrachten veel ruimte om deze in te vullen.
De Finse scholen zijn ‘inclusief’ en daarmee vrijwel volledig toegankelijk voor kinderen met (leer- en andere) beperkingen. Er zijn in Finland wel scholen voor speciaal onderwijs, maar lang niet zo veel als in Nederland.
Het Kiva anti-pest programma is zeer effectief en inmiddels 'wereldberoemd'.
Het onderwijs (beleid) wordt bepaald door mensen die zelf uit het onderwijs afkomstig zijn. Net als in Singapore, dat net als Finland tot de landen met het beste onderwijs hoort.